درمان تیک – آیا تیک درمان پذیر است؟

یکی چشم‌هایش می‌پرد و می‌گوید حتما تیک دارد، فرد دیگری دستش تکانی می‌خورد و آن را به حساب تیک عصبی می‌گذارد و جالب این است که هر یک از این افراد هم به اجبار می‌خواهند تیک‌ را به روش خودشان درمان کنند. در این میان خیلی‌ها هم نادیده گرفتن تیک را بهترین روش برای درمان تیک و برطرف شدن مشکل‌ می‌دانند. در صورتی‌ که روانشناسان تیک را طور دیگری تعریف می‌کنند و برای برطرف کردن این عارضه هم نظر دیگری دارند. آموزش بیمار و اطرافیان او، اولین قدم در راه درمان است و باور دارند هنگام روبه‌رو شدن با چنین مشکلی نباید خجالت کشید یا احساس شرم داشت. از نظر روانشناسان، تیک به علت متفاوتی اتفاق می‌افتد و به روش‌های مختلفی هم درمان می‌شود، اما می‌گویند نباید اجازه داد تیک، زندگی فرد را مختل کند و کیفیت آن را کاهش دهد.

 

علت اصلی تیک در رشد مغزی نهفته است و در افرادی که والدین سختگیری دارند، بیشتر دیده می‌شود. مسخره کردن تیک افراد باعث تشدید این موضوع می شود بنابراین یکی از راهکارهای اساسی این است که محیط خانه برای این افراد باید سرشار از آرامش و شادی باشد و در آن نشانی از سختگیری و گلایه وجود نداشته باشد. شرایط مدرسه و تحصیلی افراد به خصوص در دوران کودکی نیز مهم است و افراد باید از شرایط مطلوبی برخوردار باشند.

بیشتر تیک‌ ها اگر به آنها بی‌اعتنایی شود، کم‌کم از بین می‌رود. شاید یک درصد افراد در سن کم دچار تیک‌ هایی باشند که بیشتر از یک سال درمان آن طول بکشد بنابراین با راهکارهای علمی از سوی روانشناسان می توان به راحتی تیک عصبی را درمان کرد.

 

از چه زمانی تیک‌ ها شروع خواهد شد؟

تیک‌ ها به طور کلی از دوره کودکی یا نوجوانی نمایان می‌شود و ممکن است حالت رفت و برگشتی داشته باشد، به این معنی که برای مدتی کاملا برطرف می‌شود و دیگر خبری از آنها نیست و دوباره بر اثر اضطراب و عوامل موثر دیگر مانند هیجانات شدید می‌تواند اتفاق بیفتد یا تشدید شود. معمولا چهار تا پنج مورد تیک در هر ده هزار نفر مشاهده می‌شود که شروع اکثر این تیک‌ ها نیز در سنین پایین‌تر از هجده سالگی است. تیک‌ هایی که به شکل علائم حرکتی خودش را نشان می‌دهد، معمولا زودتر ـ حدود هفت سالگی ـ بروز می‌کند و تیک‌ های صوتی کمی دیرتر اتفاق می‌افتد.

 

علل ایجاد تیک‌ های عصبی

وقتی کسی دچار تیک می‌شود و با این مشکل روبه‌روست، به عللی که باعث بروز این مشکل شده، فکر می‌کند، اما در این میان معمولا بیماری‌های جسمی نادیده گرفته می‌شود و هیچ‌کس تصور نمی‌کند مشکلات فیزیکی هم می‌تواند در ایجاد این تیک‌ها موثر باشد. علاوه بر زمینه ژنتیکی که در بروز این بیماری موثر است، برخی بیماری‌های جسمی مانند درگیری ارگان‌های خاصی در مغز هم می‌تواند در ایجاد تیک نقش داشته باشد. علاوه بر این‌، استفاده از مواد خاصی مانند محرک‌ها و آمفتامین‌ها هم در این زمینه موثر است.

البته گاهی با انجام دادن فعالیت‌های خاص فیزیکی یا روانی و هنگامی که حواس فرد خیلی به تیک نیست، تعداد یا شدت این حرکات هم کاهش می‌یابد. در مقابل، ممکن است تیک‌ها به دلیل خستگی، هیجان، اضطراب یا گاهی هم بر اثر تماس با گرما افزایش پیدا کند. همچنین زمانی که بیماران تلاش می‌کنند تیک‌ها را کنترل کرده و آنها را کاهش دهند، معمولا نتیجه معکوس می‌گیرند و شدت یا تعداد تیک‌ها بیشتر می‌شود.

 

کسی که دچار این مشکل می‌شود، باید تا پایان عمر با آن زندگی کند یا راه‌حلی برای بهبود تیک وجود دارد؟

شاید این یکی از مهم‌ترین پرسش‌هایی باشد که برای کسانی که دچار تیک هستند، پیش می‌آید. معمولا هدف از درمان تیک، قطع کامل آن نیست چون چنین شرایطی ممکن است عملی نباشد. بنابراین هدف این است که با وجود چنین حرکات و تیک‌هایی، فرد زندگی و عملکرد نرمالی داشته و زندگی‌اش مختل نشود. وی یادآور می‌شود: علاوه بر دارو درمانی برای بهبود و درمان تیک‌ ها، روان درمانی نیز بسیار مهم و قابل توجه است. به این معنی که خانواده و خود فرد باید آموزش‌های لازم را در این زمینه کسب کنند تا مشکلات‌شان به حداقل برسد.

درباره تیک‌های خفیف که اختلالی در کارکرد فرد ایجاد نمی‌کند، فقط لازم است بیمار را کنترل کنیم و مراقبش باشیم که اگر تیک شدت یافت، درمان را آغاز کنیم. بروز اختلال در تعاملات اجتماعی، ناراحتی یا درد فیزیکی و ایجاد اختلال در جنبه‌های مختلف زندگی مانند شغل و تحصیل فرد از مواردی است که به درمان نیاز دارد و نباید فراموش کنیم اولین قدم در درمان تیک، آموزش بیمار، اعضای خانواده و کسانی است که با او در ارتباط هستند. هدف از درمان، حذف کامل تیک‌ها نیست، بلکه احساس ناراحتی فرد کاهش یابد و تیک‌ها نیز تا حدی کنترل شود که تداخلی در زندگی فرد ایجاد نکند.

 

همراهی تیک با وسواس

وسواس از جمله مهم‌ترین مشکلاتی است که در بسیاری افراد در کنار تیک دیده می‌شود. همراهی تیک با وسواس می‌تواند نشان‌دهنده لزوم مراجعه زودهنگام به روانشناسان و لزوم درمان مناسب در اسرع وقت باشد. تعداد قابل توجهی از مبتلایان به وسواس مزمن و آزادهنده دچار تیک نیز هستند که مشکل این بیماران را دو چندان می‌کند.

 

آیا تیک در اختیار فرد است؟

بسیاری از خانواده‌ها تیک را رفتاری نمایشی و از سر لجبازی فرد می‌دانند و می‌گویند «چطور است که بعضی وقت‌ها تیک دارد و بعضی وقت‌ها تیک ندارد؟» تیک به‌ طور کامل غیر ارادی نیست اما فرد تنها می‌تواند گاهی به مدت کوتاهی جلوی آن را بگیرد ولی نهایتا در اکثر موارد پس از این مدت کوتاه، تیک با شدت و تعداد بیشتر رخ می‌دهد. از طرف دیگر تیک در مواردی از جمله شرایط پر اضطراب مانند حضور در جمع و شروع دوران امتحانات و همچنین قرار گرفتن در آب و هوای نامناسب تشدید پیدا کند و عملا والدین در صورت توجه بیشتر و انتقال نگرانی خود به کودک ممکن است منجر به افزایش تیک در او شوند.

 

علت‌ تیک عصبی

زمانی اعتقاد بر این بود که تیک‌ها علائم بیرونی احساسات سرکوب شده و کشمکش‌های درونی‌اند. امروزه در بسیاری از نقاط جهان آن را ترکیبی از عوامل محیطی و زیستی می‌دانند. تیک‌ تقریباً در یک سوم موارد، پایه ژنتیک دارد، اما در برخی حالات ممکن است این عادت از طریق تقلید به دست آید. همچنین، مشخص شده است که رفتارهای تیکی در زمان فشارهای عصبی افزایش می‌یابد که این امر به “تیک عصبی” منجر می‌شود.

 

راههای درمان تیک عصبی

یکی از نکاتی که درباره انواع تیک‌ها حائز اهمیت است، نوع برخورد و نگاه عوام به آن است که باعث می‌شود، فرد مبتلا دچار احساس ناخوشایندی شود و خود را از انظار پنهان کند و در صورت افزایش بیش از حد این اختلال، حتّی در رفتارهای اجتماعی او نیز تأثیر بگذارد. اگر افراد با نشانه‌های طولانی‌ مدت تیک مواجه شدند، باید برای جلوگیری از اختلالات وسیع‌تر به روانشناس مراجعه کنند.

اولین روش، عدم توجه مستقیم به تیک ها می‌باشد که توسط خانواده اعمال می‌گردد و در صورت پایدار و مزمن بودن می‌توان از روش‌های غیردارویی از جمله HRT آموزش معکوس کردن عادت که شامل ۵ مرحله می‌باشد استفاده نمود:

• توصیف و تکرار تیک در آینه
• پیدا کردن جزئیات تیک توسط درمانگر
• تمرین شناسایی اولین علامت رخداد تیک
• آنالیز موقعیتی که تیک در آن رخ می‌دهد
• آموزش پاسخ فیزیکال عکس توسط بیمار ۱ تا ۳ دقیقه