درمان ترس از پرواز – فوبیای پرواز را چطور مهار کنیم

دنیس برگ‌کمپ، بازیکن مطرح تیم ملی هلند، بعد از فوت خواهرش در یک سانحه هوایی دیگر حاضر نشد سوار هواپیما شود. تراژدی مرگ خواهر آنقدر برایش دردناک بود که باعث شد حتی از حضور در تیم ملی چشم‌پوشی کند چرا که حضور در تیم ملی با سفرهای زمینی و طولانی‌مدت امکان‌پذیر نبود. «ترس از پرواز» ترس ناشایعی نیست و خیلی‌ها به آن مبتلا هستند؛ از جمله مشاهیری مانند دالایی لاما (رهبر دینی تبتیان)، استنلی کوبریک (فیلمساز آمریکایی)، لانس فون‌تریر (فیلمساز دانمارکی)، ایزاک اسیموف (نویسنده آمریکایی روسی‌تبار)، شعبان (کمدین ترک نبار) و ده‌ها تن دیگر در این فهرست قرار دارند. در ادامه با ما همراه باشید تا درباره روش های درمان ترس از پرواز برای شما بگوییم.

 

آیا ترس از پرواز یک ترس مرضی محسوب می‌شود؟

بله، ترس از پرواز یکی از انواع ترس‌های مرضی یا همان فوبیاست. اصولا همه انواع ترس، مثل ترس از سوسک، ترس از آب، ارتفاع، رعد و برق و… ترس‌هایی غیرمنطقی، غیرواقعی و غلوشده هستند. ترس یکی از بنیادی‌ترین هیجان‌های انسانی است و می‌توان گفت علامتی است هشدار دهنده تا انسان را از خطرهای پیرامونش آگاه کند اما وقتی ترس آنقدر زیاد می‌شود که زندگی فرد را دچار اختلال می‌کند، از دیدگاه عموم نیز جلوه‌ای غیرمعمول خواهد داشت و به ترس مرضی تبدیل می‌شود. فوبیا به این معنا نیست که فرد مبتلا به آن صرفا انسان ترسویی است بلکه چنین افرادی به یک نوع خاص از محرک واکنش نشان می‌دهند. این محرک‌ها ممکن است هواپیما، گلایدر، بالون و هر نوع وسیله نقلیه هوایی و… باشد.

 

چه کسانی از پرواز می‌ترسند؟‌

مسافران معمولا با شروع حرکت هواپیما روی باند، وقتی که با برنامه ریزی به مسافرت با هواپیما و حتی نزدیک شدن به موقع و موقعیت پرواز، دچار استرس و به مرور حمله‌های عصبی می‌شوند و این حمله‌ها با بلند شدن هواپیما از زمین به اوج خود می‌رسد. گاه برخی افراد به محض نشستن روی صندلی دچار ترس از فضای بسته شده و خود را در محیط هواپیما گرفتار می‌بینند. علائم این اشخاص از اضطراب ساده تا حمله‌های عصبی شدید در نوسان است. این استرس و ناراحتی‌ها اغلب به طور ناگهانی با علائمی چون تپش قلب و تعرق شروع می‌شود. لرزش، تنگی نفس، سرگیجه، مشکلات گوارشی و بیهوشی از دیگر علائمی است که در اثر ترس از دست دادن کنترل و حتی ترس از مرگ در مسافر ایجاد می‌شود.

 

دلایل ترس از پرواز

افرادی که ترس از پرواز دارند، معمولا دچار بیماری ترس از فضای بسته نیز هستند که این بیماری خود زاده دو عامل اضطراب و حمله‌های عصبی است. علت ایجاد ترس از فضای بسته در طول پرواز این است که فرد احساس می‌کند در محیط هواپیما محصور شده و نمی‌تواند در صورت لزوم از محیطی که در آن قرار دارد، فرار کند. دسته دیگری از مسافران که در طول پرواز دچار استرس و حمله‌های عصبی می‌شوند، کسانی هستند که به سیستم حمل و نقل هوایی بی‌اعتمادند و آن را ناایمن قلمداد می‌کنند.

 

درمان ترس از پرواز شما اینجاست!

تقریبا بین ۲ تا ۵ درصد افرادی که از سیستم حمل و نقل هوایی بهره می‌برند، دچار فوبیا و ترس از پرواز هستند. برخی از این مسافران مضطرب سعی می‌کنند با خوردن داروهای آرامبخش و حتی الکل در طول سفر خود را آرام نگه دارند، غافل از این که این درمان‌ها خود عاملی در جهت افزایش اضطرابشان خواهد بود.

اگر شما هم جزو کسانی هستید که از پرواز می ترسید، روانشناسان می توانند کمک تان کنند. فقط تصور کنید چه موقعیت های کاری ارزشمندی را به خاطر ترس از پرواز از دست داده اید و چه ماموریت هایی را لغو کرده اید چون می ترسیده اید پا به هواپیما بگذارید! با این حساب دیگر امتناعی برای مراجعه به روانشناس نخواهید داشت.

گاهی فوبیای پرواز جنبه وراثتی و بیولوژیک دارد و فرد بدون هیچ دلیلی، نسبت به یک شیء یا حیوان برداشت ذهنی منفی پیدا و همواره سعی می‌کند از آن دوری کند. ترس‌های بیولوژیک اغلب به دلیل تغییرات بیوشیمیایی در بعضی از قسمت‌های مغز (مخصوصا در ناحیه مربوط به هیجان‌ها در لوب تمپورال) پدید می‌آیند. البته عوامل اجتماعی، محیطی یا اتفاق‌های ناگوار در زندگی مانند از دست دادن دوستان یا خویشاوندان در یک سانحه هوایی، شنیدن خبرهایی درباره سقوط هواپیماهای مسافربری یا تجربه ناخوشایندی از پرواز (نقایص فنی هواپیما حین پرواز) در شروع آن نقش دارند.

کاری که روانشناسان برای شما می کند این است که با ریشه ترس شما رو به رو شده و شما را در موقعیت مشابه با پرواز قرار می دهد. رفتارهای شما را مشاهده و تجزیه و تحلیل کرده و سپس درمان‌هایی متناسب با موقعیت تان برای شما تجویز می کند.

اما جدا از درمان‌های روان‌شناختی که سعی در حل مشکل به صورت ریشه‌ای می‌کند، مسافرانی که دچار ترس از پرواز هستند، می‌توانند پیش از سفر و در طول آن با انجام چند روش درمانی طبیعی به کم کردن اضطراب و افزایش آرامش و کنترل خود بپردازند.

 

این ترس چگونه درمان می‌شود؟

قبل از شروع اقدام‌های درمانی باید بدانیم این افراد مقصر نیستند و با سرزنش و نصیحت تغییری در رفتارشان ایجاد نخواهدشد.

قدم اول، شناختی-‌رفتاری است. روان‌درمانگر با روش علمی افکار بیمار را تجزیه و تحلیل می‌کند و حساسیت‌زدایی تدریجی آغاز می‌شود. حساسیت‌زدایی ذهنی به صورت تداعی ذهنی پرواز است. در جلسه‌های مشاوره سعی می‌کنیم استرس ناشی از فوبیای پرواز را مدیریت کنیم و علاوه بر آن روش خاصی به نام «آرمیدگی عضلانی» آموزش داده می‌شود. آموزش آرمیدگی عضلانی برای تمدد عضلانی است و در همین حین از بیمار می‌خواهیم توجه خود را به موضوع دیگری معطوف کند. بعد از طی جلسه‌های مشاوره، نوبت به مرحله عملی می‌رسد. در این مرحله شاید لازم باشد بیمار چند بار سوار ماکت هواپیما شود و بعد با یک همراه و در آخر به تنهایی به یک سفر هوایی واقعی برود. بعد از آن هم لازم است به دفعات متوالی چند پرواز را تجربه کند.

اگر همه این اقدام‌ها مفید واقع نشد، می‌توان از دارو برای درمان استفاده کرد. روش غرقه‌سازی، یک شیوه یادگیری و نحوه رویارویی با موقعیت ترساننده است. در روش غرقه‌سازی، فرد را ناگهان وارد یک موقعیت ناخوشایند می‌کنیم. مثلا فردی که از آب می‌ترسد، داخل استخر هل می‌دهیم. این روش چندان مناسب نیست و احتمال می‌رود در صورت رعایت نکردن اصول روان‌شناختی از نظر ‌روانی، قلبی و جسمی اثر معکوسی داشته باشد و بیمار را با مخاطراتی مواجه کند. روش غرقه‌سازی حتما باید با نظر متخصص انجام شود.

توجه : این راهکارها گاهی نه تنها مفید واقع نمی شوند بلکه در درازمدت باعث افزایش ترس از پرواز می شود. در این مواقع باید حتما برای درمان ترس از پرواز ، زیر نظر یک روانشناس بالینی درمان خود را پیگیری کنید.

 

چطور بر ترس خود از پرواز غلبه کنیم؟

برای میلیون ها نفر از مردم دنیا، سوار هواپیما شدن و پرواز کردن با آن، از ترسناک ترین کارهایی است که آنها می توانند تصورش را بکنند. بر اساس آخرین پژوهش های صورت گرفته ترس از پرواز، رتبه سوم را در میان ده ترس رایج در دنیا، به خود اختصاص داده است و مردم همه روزه برای غلبه بر این ترس خود، در حال کوشش و مبارزه هستند.

بر طبق آمار و ارقام پرواز کردن ۲۹ برابر از سفر با ماشین امن تر است. هزاران هزار پرواز به طور روزانه، به موقع و به سلامت صورت می گیرند، با این وجود میلیون ها نفر همچنان از پرواز وحشت دارند. این مسافران راه حل هایی نظیر استفاده از داروهای آرام بخش و مسکن ها را برای غلبه بر ترسشان بر می گزینند. این داروها باعث می شوند که مسافر در طول پرواز به خواب فرو رفته و استرس ناشی از پرواز او هم به این شکل از بین برود. اما راه های بهتری هم بری غلبه بر این ترس وجود دارد. روانشناسان ۴ الگوی فکری را در افرادی که ترس از پرواز دارند، شناسایی کرده اند و تکنیک هایی را برای مبارزه با آنها معرفی کرده اند:

اندیشه منفی غالب:

زمانی که فرد نسبت به بد بودن موقعیتی که در آن قرار گرفته است دچار نوعی وسواس فکری می شود و این افکار منفی بر او غلبه می کنند. روانشناسان معتقدند که بهترین راه برای مبارزه با این الگوی فکری، این است که به یک نکته مثبتِ هر چند خیلی کوچک، در رابطه با این تجربه بیاندیشید، و سعی کنید که افکارتان را معطوف و متمرکز به آن نکته کنید. این نکته مثبت می تواند منظره ای که بیرون از پنجره هواپیما در پیش چشم شماست، و یا فیلمی که در مانیتور روبرویتان در حال نمایش است، باشد. این نکته هر آنچه که باشد می تواند افکار شما را به بیرون از موقعیتی که در آن قرار دارید هدایت کنید و شما را آرام کند.

سرزنش کردن خود:

زمانی که فرد بر شکست هایش تمرکز کرده و به آنها اجازه می دهد که ترسش را بیش از پیش تقویت کنند. در این حالت فرد می تواند خود را حتی به خاطر ترسی که از پرواز دارد هم ملامت کند. اما بهترین راه برای غلبه بر این سرزنش کردن خود چیست؟ به یاد خود بیاورید که همین تصمیمی که شما مبنی بر مسافرت با هواپیما گرفته اید در حقیقت به نوعی موفقیت و دست یابی بزرگی برایتان به حساب می آید، و این نقطه آغاز یک فرآیند آهسته و پیوسته برای غلبه کامل بر این ترس است.

تسلیم شدن:

زمانی که فرد نومیدانه احساس می کند که هیچ تسلط و کنترلی بر شرایط و محیطی که در آن قرار گرفته است ندارد.در این حالت ذهن فرد از شدت ترس، فلج شده و او به هیچ عنوان نمی تواند که آرامش یابد. بهترین راه برای غلبه بر این نوع از ترس این است که به یاد خود بیاورید که شما بر موقعیتی که در آن قرار دارید تسلط دارید. شما بر نفس کشیدن خود و استفاده از تکنیک های آرام بخش ماهیچه ای، تسلط دارید و از این طریق می توانید که بر استرس خود غلبه کنید.

منتظر فاجعه بودن:

در این حالت، ترسی که در فرد وجود دارد، باعث می شود که او در رابطه با بد بودن موقعیتی که در آن قرار دارد یا قرار خواهد گرفت خیالبافی کند. افرادی که ترس از پرواز دارند می گویند که این نوع ترس، که تصور کردن فاجعه ای است که از دید آمار و ارقام احتمال وقوعش تقریبا وجود ندارد، رایج ترین الگوی فکری ترس برای آنها به شمار می آید. بهترین راه برای غلبه بر این نوع ترس این است که ترس خود را بپذیرید و آن را به چالش بکشید. زمان دیگری را که بر چنین ترسی که در شما بوجود آمده بود غلبه کردید، و یا زمانی که در مقابل مشکلاتتان قد علم کرده و ایستادید را به خاطر بیاورید. همانطور که بر آن ترس ها و مشکلات غلبه کردید، خود را برای غلبه بر این ترس ها هم به چالش بکشید.

از لحاظ آمار و ارقام پرواز کردن، امن ترین راه برای سفر کردن است، پس به ترس های تان اجازه ندهید که بر سر راه زندگی شما و رسیدن به مقاصدتان قرار بگیرند.

راههای مقابله و درمان ترس از پرواز

بعضی از افراد هنگام پرواز استرس دارند؛ این استرس به شکل های مختلف خود را نشان می دهد. برخی هم از ساعت ها و حتی روزها پیش از سفرهای هوایی هیجان شدیدی دارند. هر دوی این حالت ها، سفر را با مشکلاتی رو به رو می کنند و گردشگران را از داشتن اوقاتی خوش، چه پیش و چه هنگام سفر محروم می کند. برای کنترل این استرس و داشتن سفری ایمن و سالم انجام کارهایی قبل و حین پرواز ضروری است.

پیش از سفر استفاده از دم‌نوش‌های گیاهی که آرام‌بخش و تسکین‌دهنده است، می‌تواند در کم کردن میزان اضطراب شخص موثر باشد. استفاده از عصاره اسطوخودوس و چکاندن چند قطره از آن در آب در طول سفر می‌تواند به پایین آوردن تپش قلب و لرزش مسافران مضطرب کمک شایانی کند.

گوش دادن به موسیقی‌های آرام به همراه صدای طبیعت می‌تواند تا حد زیادی فضای ذهنی شخص را تغییر داده، وی را کم‌کم وارد مرحله خواب کند.

تماشای فیلم و خواندن کتاب از دیگر روش‌های مشغول کردن ذهن محسوب می‌شود.

مسافرانی که به ترس از پرواز دچار هستند به هیچ وجه نباید از پنجره به بیرون نگاه کنند و بهتر است در تمام‌ طول سفر کرکره‌ها را بسته نگه دارند.

پرهیز از نوشیدنی‌های کافئین‌دار از دیگر نکته‌های مهم درخصوص مسافران مضطرب است؛ زیرا کافئین ضربان قلب را بالا می‌برد و دگرگونی حال فرد بیمار را سرعت می‌بخشد.

اگر پرواز بعد از وعده‌های غذایی است بهتر است فرد مضطرب ‌غذایی بخورد که در آرام نگه داشتن وی در طول سفر کمک و در عین حال انرژی مورد نیاز وی را تامین کند. شیر، دانه کنجد، گوشت بوقلمون، کاهو و منابع غذایی دارای کربوهیدرات‌دار در صورت نداشتن آلرژی‌های غذایی، می‌تواند گزینه‌های مناسبی باشد.

در جریان قرار دادن خدمه پرواز درخصوص ترس از پرواز مهم‌ترین کاری است که هر مسافر مضطربی باید انجام دهد. اگر هنگام خرید بلیت یا هنگام صدور کارت پرواز خدمه آگاه شوند، این امکان را خواهند داشت تا صندلی‌های مناسب‌تری را که به مهمانداران نزدیک‌تر است در اختیار این دسته از مسافران قرار دهند.